Dr. Öğr. Üyesi
ORHAN
AYAZ

Başlama Tarihi : 01.03.2021
Bitiş Tarihi : 01.06.2022
Proje Konusu : Kutsalın tecrübesi, insanlığın başlangıcıyla yaşıt ve toplumların gelişimiyle eş zamanlı bir yöneliş biçimidir. Bereketli Hilal'in daha güney-batı ucunda yer alan ve yaklaşık olarak Göbekli Tepe'den 2.000 yıl öncesine tarihlenen Natuf kültürü sayılmazsa, Yukarı Dicle ve Fırat Havzası'nda Göbekli Tepe'nin de içinde yer aldığı birçok kazı alanı, insanoğlunun hangi tarihsel serüvenlerden geçtiğini anlama açısından benzersiz bir kavrayış sunmaktadır. Natuf kültüründe daha uzun süreli konaklamayla başlayan yerleşik hayata eğilim, Urfa çevresindeki Neolitik merkezlerde bilinçli bir stratejiye dönüşmektedir. Böylece özelde Göbekli Tepe'yi genelde ise Yukarı Mezopotamya Neolitik yerleşmelerini önemli kılan temel nokta; bu kalıntıların söz konusu geçiş sürecine ilişkin son derce zengin malzeme sunmasıdır. Göbekli Tepe, ister sadece dini nitelikli bir merkez olarak kabul edilsin ister birçok fonksiyonu yerine getiren daha sosyal nitelikli özel bir yapı olarak görülsün, her iki durumda da Neolitik avcı-toplayıcıların günlük hayat kaygısının çok ötesinde, derin dini/mistik/kültik konularla uğraştıklarına dair bir takım sembol ve işaretler sunmaktadır. Daha ilginç olanı ise bu dini/mitik dünyanın T biçimli dikili taşlara büyük bir ustalıkla işlenmiş olmasıdır. Bu bağlamda Neolitik dönemde insanların nasıl yaşadıkları, kutsalı nasıl tecrübe ettikleri, bu kültür evresinde nasıl değiştikleri dahası kendilerinden sonraki kültürlere ne miras bıraktıkları başta Göbekli Tepe olmak üzere Neolitik dönemden geriye kalan kalıntıların yorumlanmasına bağlıdır. Bugüne kadar Göbekli Tepe ekseninde yoğunlaşan Deep Time History tartışmalarında "önce din mi geldi yoksa organize toplum mu" ikileminin ürettiği iki tür Neolitik insan paradigması savunulmuştur. Bu paradigmalardan birincisi Kalus Schmidh'in de desteklediği ve Neolitik dönem insanını "homo religious/dini insan" olarak ele alan yaklaşımdır. Bu yaklaşım, ilkel insanın ortaya koymuş olduğu bütün o somu...
Proje Konum : Araştırmacı
Proje Türü : Yükseköğretim Kurumları tarafından destekli bilimsel araştırma projesi
Güncelleme Tarihi : 2023-01-12 12:14:21

Başlama Tarihi : 01.03.2021
Bitiş Tarihi : 27.06.2022
Proje Konusu : Din, Sosyoloji, Tarih, Arkeoloji
Proje Konum : Araştırmacı
Proje Türü : Yükseköğretim Kurumları tarafından destekli bilimsel araştırma projesi
Güncelleme Tarihi : 2023-10-25 11:39:00

Başlama Tarihi : 24.11.2020
Bitiş Tarihi : 24.05.2021
Proje Konusu : Göbekli Tepe'nin, MÖ 10. bin yılın sonlarından MÖ 9. bin yıllarını kapsayan bir tarihte (MÖ 9,500-8,000), yaklaşık 1500 yıllık bir dönemde Taş Çağı avcıları tarafından kutsal bir dağ olarak işlev gördüğünü arkeolojik kazılardan hareketle söylemek mümkündür. Kazı sonuçları henüz yeni başlamasına rağmen benzer bir durum Karahan/Keçli Tepe için de ifade edilebilir. Özellikle Göbekli Tepe'nin, Neolitik Çağ'ın bu ilk döneminde "farklı bölgelerdeki yerleşik grupları birleştiren, ortak bir din ve merkezi bir kült alanı olduğu" düşünülmektedir. Bununla birlikte avcıların o görkemli döneminden, Çanak Çömlekli Son Neolitiğe (Pottery Neolitic) pek bir şey kalmamıştır. Yaklaşık olarak MÖ 8000 civarında Göbekli Tepe'de geriye kalan yapıların üstü dolgu malzemeleriyle kapatılıp, bölge tamamıyla terk edilmişti. Benzer şekilde Karahan/Keçli Tepe'nin de aynı kaderi paylaştığı söylenebilir. Neolitik Çağ'ın bu görkemli dini mekanları, taşıdıkları anlam dünyalarıyla gömülmelerine rağmen, buralar -şimdilik sadece Göbekli Tepe için daha kesin konuşursak- arkeolojik sit alanı olmadan önce yöre halkı tarafından da kutsal sayıldığı hem çalışma yapmış/yapan arkeologlardan -Klaus Schmidt, Prof. Dr. Necmi Karul- hem de sahaya dönük ön araştırmalardan anlamak mümkündür. Başka bir ifadeyle bir zamanlar avcıların kutsal dağı olan Göbekli Tepe, modernlerin ziyaret tepesi olarak dini önemini koruyordu. Bu bağlamda yöre halkının bu tepeleri, kutsal ziyaret yeri/yerleri olarak görmesinin temelinde avcıların gömülen kutsal dünyasının mı yattığı veya yüzeydeki Neolitik kalıntılardan mı inşa edildiği -T şeklindeki dikilitaşların yüzeyde kalan T kısımları gibi- ya da gömülen bu dünyadan ve yüzeydeki kalıntılardan tamamen bağımsız bir sosyal inşanın mı -ki yukarıda zikrettiğimiz arkeologlar bu son yorumu benimsemişlerdir- eseri olduğu esas odaklanılan konu olacaktır. Dolayısıyla hem arkeolojik kazılar öncesindeki kutsallığı tecrübe eden hem de arkeolojik kazılara şahit olan ...
Proje Konum : Yürütücü
Proje Türü : Yükseköğretim Kurumları tarafından destekli bilimsel araştırma projesi
Güncelleme Tarihi : 2023-10-18 13:37:14

Başlama Tarihi : 2021-03-01
Bitiş Tarihi : 2022-06-01
Tamamlandı Tarihi : 2022-06-27
Proje Bilim Dalı : Sosyal Bilimler
Proje Durum : Bitti
Ekip : Fatma ÇAKMAK, Orhan AYAZ, Bahattin ÇELİK, Mustafa GÜLER, Gül GÜLER, Tarık EYE, Kadir ALBAYRAK
Anahtar Kelimeler : Mezopotamya, neolitik, Göbekli Tepe, sembolizm, kutsal.

Başlama Tarihi : 2020-11-24
Bitiş Tarihi : 2021-05-24
Tamamlandı Tarihi : 2021-08-04
Proje Bilim Dalı : Sosyal Bilimler
Proje Durum : Bitti
Ekip : Orhan AYAZ
Anahtar Kelimeler : Göbekli Tepe, Karahan Tepe, halk dindarlığı.